İş sağlığı ve güvenliğinde riskler hiçbir zaman yok edilemez, azaltılamaz. Alınan tüm önemlerle riski yok etmek, azalatmak için değil, tehlike veya tehlikeli durumu önlemen içindir. Aldığımız önlemlerden vereceğimiz her taviz ya iş kazası ya da meslek hastalığı olarak bize geri dönecektir.
Biz de bu yazımızda A’dan Z’ye tüm risk analizi süreçlerini tek bir yazıda topladık.
Neden Risk Analizi Yapmalıyız?
İnsani Nedenler ( İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları)
İnsani nedenlerden kaynaklanan riskleri ölçmek ve minimize etmek için İş – Risk Analizleri, Ortam Analizleri ve Ergonomik Risk Analizleri yapılmalıdır.
Yasal Nedenler ( Ürün Güvenliği, Donanım Güvenliği, Çevre Güvenliği, Acil Durumlar)
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çalışma Sosyal Hizmetler ve Aile Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı yönetmelikleri,
Yönetimsel Nedenler (Organizasyon, Dokümantasyon)
Yatay ve Dikey Organizasyon Yapıları, Prosedürler, Talimatlar, Formlar
Neleri Analiz Etmeliyiz?
Matris Gerektirmeyenler
- İRA : İş Risk Analizleri
- ORA : Ortam Risk Analizleri
- ERA : Ergonomik Risk Analizleri
Matris Temelinde Yapılması Gerekenler
- DRA : Donanım Risk Analizleri
- ÜRA : Ürün Risk Analizleri
- ÇRA : Çevre Risk Analizleri
- YRA : Yönetimsel Risk Analizleri
Koruyucu ekipman kullanmanın önemi
Risk Analizi Metodları
- Kinney & Risk – o graph (derived from prEN 1050)
- FTA (IEC 61025) Hata Ağacı Analizi
- ETA (IEC 62308) Olay Ağacı Analizi
- HAZOP (IEC 618829) Tehlike ve Çalışabilirlik Analizi
- IEC 60300 – 3- 9 Değişik Metotlar
- PHA (IEC 61165) Başlangıç Tehlike Analizi
- JSA (IEC/ISO standart 15504) İş Güvenlik Analizi
Risk Değerlendirme Süreçleri
- Planlama
- Üretim Süreçlerinin İncelenmesi
- Tehlikelerin Tanımlanması
- Risk Analizi
- Risk Değerlendirmesi
- Önlemlerin Belirlenmesi ve Risk Değerlendirme Raporunun Hazırlaması
- Uygulama
Risk Nedir?
- Tehlike durumunda içinde tehlikenin gerçeğe dönüşmesidir,
- Yaşanması muhtemel bir sonuçtur,
- Koşullar olgunlaşmadıkça açığa çıkmaz,
- Gerçekleşirse zarar yaşanmış demektir,
- Risk daime tehlikenin bir elemanıdır.
Uygulama
Risk Analizi Ekiplerinin Kurulması
İşyerinin her bölümü için ayrı bir ekip kurulmalıdır. Ekip yapısı aşağıdaki gibi olmalıdır.
- Bir Yönetici (ekip lideri)
- Yeterli sayıda işçi
- İş Güvenliği Sorumlusu
- İş Yeri Hekimi
Ekibin Bilgilendirilmesi
Bu çalışmanın sağlayacağı yararlar, çalışmanın nasıl yapılacağı vb konularda ekip üyeleri bilgilendirilmelidir.Not: Ekip lideri teknik destek üyeleri ile ekip üyeleri arasında iletişimi sağlayan köprü görevini görecektir.
Yapılan İşlerin Belirlenmesi
Bu adımda ekip üyeleri bir vardiya boyunca yaptıkları çalışmaların, başka bir deyişle işlerin listesini çıkartır. İş kazları mevzuatımıza göre bir iş yaparken olmaktadır. Bu bakımdan yapılan işleri listelemek önem taşımaktadır. Yapılan her iş bir tehlike veya tehlikeli durum anlamına gelmektedir.
İşlerin Risklerini Tespit Etmek
Bu aşamaya kadar yapılan bütün işleri yani tehlikeleri/tehlikeli durumları belirlemiş olduk. Artık bu tehlikeye içindeki riskleri belirlemek gerekiyor. Son hali verilmiş yapılan işler listesine olası risk sütunu ekleyin. Yeniden bir çıktı alın ve ekip üyelerine dağıtın. Ekip üyeleri yaptıkları her işin karşısına “kendilerince” tahmin ettikleri riskleri yazmalıdırlar.
Bu aşamada İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı ve gerek görülmesi halinde yeteri kadar teknik personel çalışmaya müdahil olmak durumdadır. İşçilerin buldukları risklerin listeleri ile yetinmemek gerekir. Teknik destekle olası bütün riskleri belirlemek gerekir.
Risk Analizi Örneği
Yapılan İş: Kaynak Çalışması
Çalışanların Bulduğu Riskler
- Elektrik çarpması
- Gözleleri kaynağın alması
- Dumanı solumak
- Ellerin yanması
Çalışma bu durumda iken çözümlere geçildiğini varsayalım. Yalnızca aşağıdaki önlemlerle yetinmemek gerekecektir. Bu durumda aşağıdaki gibi bir sonuç elde edilir.
- Kablolar ve fişler sağlam olacak
- Topraklama sağlanacak
- Kaynak gözlüğü – maskesi kullanılacak
- Eldiven kullanılacak
- Solunumu maskesi kullanılacak
iş güvenliği uzmanı
Teknik destekle yeniden riskleri belirlemek gerekir.
İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve gerek görülmesi halinde yeteri kadar teknik personel ve ekip üyeleri ile bir araya gelerek beyin fırtınası ile riskleri belirlemek gerekir. Bu durumda aşağıdaki gibi bir sonuç elde ederiz.
Teknik Destek Katkısı Sonrası Risklerin Belirlenmesi
- Elektrik çarpması
- Gözleri kaynak alması
- Dumanı solumak
- Ellerin yanması
- Çıkna gazları solumak
- X ışınlarına maruz kalmak
- UV ve IR ışınlarına maruz kalmak
- Yangın riski
- Patlama riski
- Bel ve sırt ağrıları
- Hava kirliliği
- Diğer çalışanların etkilenmesi
- Mekanik etkilerle yaralanmalar
- Sıçraklarla yaralanmalar
Önlemleri Belirlemek
Bütün risklerin belirlendiğinde emin olduktan sonra her bir risk açığa çıkmaması için alınması gereken önlemlerin belirlenmesi gerekir. Excel tablomuzda bir sütun daha açalım ve çıktıları ekip üyelerine dağıtalım. Her bir risk karşısına hangi önlemleri almak gerekir sorusunun işçilerce yanıtlanmasını sağlayalım.
Önlemleri Sınıflandırmak
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı ve gerek görülmesi halinde yeteri kadar teknik personel desteği ile gerekli olan önmeleri netleştirmek ve sonrasında da sınıflandırmak gerekir. Sınıflandırma sonucu şöyle olacaktır;
- İşyerinin hazır olanakları ile heme yapılabilecek düzletmeler,
- Dışardan mal ve/veya hizmet alınarak/alındıktan sonra yapılcak düzeltmeler,
- Yatırım projesi/planı v.b ile yapılabilecek düzeltmeler,
Kontrol Tabloları ve İstatistikleri Oluşturmak
Elde edilen verilerin istatistikler ile desteklenmesi ve “iş risk önlem ağacının” iş risk analiz formuna işlenmesi gerekir. Bu sayede işyerinin her bir bölümünde olabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının tamına yakın bir kısmını belirlemiş oluruz.