İş kazaları genellikle ölüm, yaralanma veya maddi hasarla sonuçlanan olaylar olarak nitelendirilebilir. Bu kazaların neden oluşabileceğine dair farklı farklı birçok teori vardır. Bu teorileri şöyle inceleyebiliriz:
-
Tek Faktör Teorisi
Bu teoriye göre, bir iş kazası ancak tek bir nedenin sonucu olarak ortaya çıkar. Bu nedenle bu tek neden tanınıp ortadan kaldırılabilirse kaza tekrar etmeyecektir.
-
Enerji Teorisi
Bu teoriye göre iş kazaları daha çok enerji transferi esnasında meydana gelir. Enerji boşalması ne kadar büyükse, hasar potansiyeli de o kadar büyük olacaktır.
-
İnsan Faktörleri Kuramı
Bu teoriye göre, kazalar insan hatasından kaynaklanan olaylar zincirinin bir sonucudur. İnsanları hata yapmaya sürükleyen 3 faktör vardır. Bunlar; aşırı yük, uygun olmayan tepkiler ve yerinde olmayan faaliyetlerdir.
Kazaların insan hatalarından kaynaklanmasının altında kaza yapan işçinin eğitimsizliği, işe uygun olmayışı, uyumsuzluğu, eğitim ve bilgi eksikliği, tecrübesizliği, yorgunluğu, heyecanlı veya üzüntülü oluşu, dalgınlığı, dikkatsizliği, ilgisizliği, düzensizliği, meleke noksanlığı ve hastalıkları gibi nedenler olabilir. Ya da işçinin her şeye rağmen kurallara uymamış olması da insan faktörüne bağlı olarak iş kazalarına yol açan nedenlerden sayılabilir.
-
Kaza/Olay Kuramı
Bu teori insan faktörleri teorisine, ek olarak ergonomik yetersizlikler, hata yapma kararı ve sistem hataları gibi faktörler ekler.
-
Kombinasyon Kuramı
Bu teoriye göre, bir tek teori tek başına bütün hadiseleri açıklayamaz. Kazalar, iki veya daha fazla modelin etkileşiminden ortaya çıkar.
-
Çok Etken Teorisi
Bu teoriye göre iş kazaları birçok etken ile birlikte değerlendirilir. Bu teori birçok deneyimli İş Güvenlik Uzmanları tarafından da kabul edilip uygulanmaktadır. Kazaların birçok etkeni vardır bu teoriye göre ve bir kazalar zinciri oluşur.
-
Domino Etkisi
Bu teoriye göre olaylar beş domino taşının arka arkaya sıralanarak, birbirini düşürmesine
benzetilerek açıklanmıştır. Her kaza beş tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu
meydana gelir, buna “Kaza Zinciri” de denir. Şartlardan biri gerçekleşmedikçe
bir sonraki gerçekleşmez ve dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez.
İş Kazaları oluşumunu; “İnsan kaynaklarındaki bazı olumsuz unsurların, güvensiz durum ve hareketlerle birlikte meydana geldiğinde, yaralanma ve kayba sebep olduğu” şeklinde açıklayan Domino teorisine, İş Güvenliği’nin verdiği cevap; kazanın, yine bu olumsuzluk ve eksiklikleri bünyesinde taşıyan insan tarafından önlenebileceği şeklindedir.
